Naukowcy, którzy planują opublikować swoje teksty w czasopismach, często muszą być przygotowani na poniesienie kosztów tych publikacji. Ostateczna cena tego procesu może różnić się od wielu czynników, do których należą: rodzaj publikacji, wydawnictwo, renoma czasopisma, typ publikacji (Open Access vs tradycyjne wydawnictwa) czy też kraj wydawcy. Warto przyjrzeć się dość kontrowersyjnej kwestii, jaką są koszty publikacji naukowych zarówno w Polsce i na świecie.
Koszty publikacji naukowych bez tajemnic
Droga od pomysłu na pracę naukową aż po jej publikację potrafi być nieco wyboista. Autorzy muszą zdawać sobie sprawę z tego, jak wiele wyzwań czeka ich, zanim tekst ukaże się w druku lub zostanie opublikowany online. Poza kwestiami technicznymi związanymi z korektą i redakcją, niezwykle istotnym czynnikiem są również koszty całego przedsięwzięcia.
Doświadczenia wyniesione z dzisiejszego rynku wydawnictw naukowych jasno pokazują, że koszty ponoszone przez naukowców mogą być bardzo wysokie. Sami badacze twierdzą często, iż konieczność wydatków na publikację jest po prostu zbyt duża. Należy jednak pamiętać, że w świecie akademickim zauważalne są dość rażące dysproporcje, kiedy mówimy o finalnych kosztach publikowania wyników badań.
Różnice w cennikach mogą wynikać z następujących czynników:
- Kraj publikacji. Zagraniczne wydawnictwa z reguły kojarzą nam się z wyższymi opłatami, choć pod uwagę należy brać również kwestie podatkowe. Warto w tym miejscu zauważyć, że w Polsce otwarte publikacje w czasopismach naukowych obciążone są podatkiem VAT w wysokości 23%.
- Renoma wydawnictwa, czasopisma. Publikowanie w najbardziej znanych czasopismach, jak „Nature” czy „Science”, to często koszt od kilkunastu do kilkudziesięciu tysięcy złotych. Mniejsze wydawnictwa „kasują” zwykle znacznie mniej.
- Rodzaj publikacji. Coraz większą popularnością cieszą się wydawnictwa o otwartym dostępie (Open Access), do których użytkownicy otrzymują bezpłatny wgląd. Koszty utrzymania czasopism scedowane są na autorów tekstów naukowych, stąd opłaty za APC (Article Processing Charge) są stosunkowo wyższe, niż w tradycyjnych wydawnictwach.
Za co dokładnie płacą naukowcy?
Kwestia tego, co wchodzi w skład kosztów wydawnictw naukowych, zależy w dużej mierze od oferty wydawnictwa. Poszczególne firmy mogą proponować autorom tekstów różnego rodzaju pakiety usług, które różnią się od siebie cenami. Większość wydawnictw, w tym chociażby PWN, przesyła ofertę cenową dopiero po kontakcie z obsługą. Inne oficyny otwarcie dzielą się tymi informacjami – ze strony Texter dowiadujemy się, jak wyglądają podstawowe usługi wydawnicze dla autorów książek:
- Recenzja wydawnicza (wykonana przez naukowca w stopniu co najmniej doktora habilitowanego)
- Adiustacja
- Skład e-booka
- Publikacja w formie e-booka
- Nadanie nr ISBN dla e-booka
- E-book gratis dla Autorów
Publikacja w formie e-booka kosztuje tutaj zaledwie 975 zł za jeden arkusz wydawniczy (40 tysięcy znaków ze spacjami). Warto jednak zaznaczyć, że tego typu oferty nie zawierają usługi korekty i redakcji, jakie należy zorganizować samodzielnie. Można też sięgnąć po droższy pakiet usług, który wiąże się z publikacją książki w formie drukowanej. Pełen zestaw usług w tym przypadku to koszt rzędu 2000 zł za jeden arkusz wydawniczy.
Należy jednak zauważyć, że powyższe warunki oraz ceny to tylko przykład jednego z wielu wydawnictw, jakie działają na polskim rynku. Dla porównania, jeden z periodyków Open Access, a mianowicie Elsevier, pobiera opłaty za publikację w zakresie od 150 do 6000 USD netto. Z kolei publikowanie w Nature wiąże się z wydatkiem około 12 tysięcy dolarów.
Jaki jest koszt publikacji artykułu naukowego?
W przypadku chęci opublikowania artykułu naukowego, koszty znowu uzależnione są od wspomnianych wcześniej czynników. Przykładowo, w przypadku czasopism należących do Springer Nature, najtańsze publikacje internetowe zaczynają się od 33 USD, a kończą na 30 tysiącach.
Koszty publikacji artykułów naukowych podzielić można na trzy główne grupy, które ściśle wiążą się z etapami produkcyjnymi, a są to:
- Pozyskanie treści (m.in. system przesyłania artykułów, dobór recenzenta, komunikacja z autorem, sprawdzanie plagiatu, badanie CrossRef).
- Przygotowanie treści (m.in. edytowanie, formatowanie, sprawdzanie techniczne manuskryptu, przygotowanie XML i metadanych).
- Archiwizacja treści (platforma i hosting Web OA, długotrwały zapis cyfrowy, dystrybucja na łamach serwisów indeksujących).
Warto również sprawdzić cennik czasopism przygotowany przez wspomniany wcześniej portal Elsevier, gdzie dostępne są ceny publikacji w ponad 2300 wydawnictwach na świecie.
Dlaczego za publikacje naukowe trzeba płacić?
Duży procent kosztów publikacji artykułów naukowych spoczywa na badaczach. Większość czasopism pobiera znaczące opłaty od osób zgłaszających artykuł, co jest jedną z najbardziej kontrowersyjnych kwestii w zakresie publikowania tekstów naukowych. Bardzo często autorzy samodzielnie uiszczają te opłaty, choć czasami uniwersytety lub instytucje mogą częściowo lub całkowicie pokryć koszty publikacji. Szczególnie w przypadku, gdy placówka otrzymuje dotacje z rządu lub stowarzyszenia.
Niemniej jednak większość naukowców – w tym studenci, doktoranci i osoby związane z mniejszymi uczelniami wyższymi – muszą zwykle płacić z „własnej kieszeni”. Dlaczego tak się dzieje? Czy czas spędzony na pracy nad tekstem oraz pieniądze wydane na badania nie powinny być wystarczającym pokryciem? Dlaczego wydawnictwa nie wynagradzają naukowców poprzez zniesienie opłat za publikację?
Zdaniem Enago Academy, czasopisma bronią swoich wyższych opłat publikacyjnych, opierając się na wysiłkach związanych z recenzowaniem i edytowaniem artykułów. Płatne publikacje wiążą się też z większą selektywnością, co ma przekładać się na ich prestiż i renomę. Można zatem stwierdzić, że autorzy płacą za budowanie swojej własnej reputacji w świecie akademickim.
Koszty publikacji naukowych: podsumowanie
Społeczność naukowa w Polsce i na świecie musi brać pod uwagę koszty związane z publikacjami w czasopismach. Dotyczy to zarówno udostępniania swoich treści w formie e-booków, jak i drukowanych książek. Obniżenie opłat może ułatwić akademikom publikowanie, czytanie i dzielenie się wynikami najnowszych badań. Z drugiej strony, w czasach zalewu informacyjnego, wysokie ceny przekładają się na większy „przesiew” treści, dbając jednocześnie o renomę wydawnictw i prestiż autorów.
Bibliografia
https://www.texterbooks.com/pl/i/Cennik-uslug-wydawniczych/13
https://www.elsevier.com/pl-pl/open-access
https://www.nature.com/nature/for-authors/publishing-options
https://resource-cms.springernature.com/springer-cms/rest/v1/content/25524890/data/v4
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8276192/
https://www.elsevier.com/__data/promis_misc/article-publishing-charge.pdf