Wydawnictwa z otwartym dostępem stale zyskują na popularności. Coraz częściej autorzy wybierają metodę publikacji wyników badań dzięki platformom, które sporo różnią się od klasycznych czasopism. W niniejszym artykule przyglądamy się temu czym są periodyki open access. Spróbujemy znaleźć również odpowiedź na pytanie, czy warto w nich publikować, a może lepiej ograniczyć się do tradycyjnych form publikacji?
Czym są periodyki open access?
Open access (OA) dotyczy wydawnictw charakteryzujących się tak zwanym „otwartym dostępem”. Zazwyczaj oparte są one na platformach, które zapewniają autorom i czytelnikom wolny dostęp do informacji online.
Udostępniane tam treści naukowe są zwolnione z opłat, zaś wytyczne dotyczące licencji i praw autorskich są zwykle mniej restrykcyjne. Wiele periodyków z otwartym dostępem przestrzega ugruntowanych zasad recenzowania, a także utrzymuje wysoki standard publikacji.
Zalety publikacji z otwartym dostępem
Bez wątpienia najmocniejszą stroną publikacji w periodykach open access jest możliwość zwiększenia swojej widoczności. Udostępniane tam treści naukowe docierają do szerszego grona odbiorców, gdyż mogą oni bezpłatnie uzyskać do nich dostęp. Popularyzacja czytelnictwa przekłada się wówczas na więcej odniesień do artykułu w kolejnych pracach. Autorzy mogą zatem sporo zyskać na tego typu publikacjach.
Nie zapominajmy jednak, że autorzy artykułów naukowych również są czytelnikami tego typu treści. Jeżeli pracujesz nad swoimi badaniami, możesz śmiało przeszukiwać sprawdzone bazy OA, gdzie znajdziesz sporo użytecznych tekstów. Dzięki uniwersalnemu dostępowi do artykułów, przedstawiciele różnych działalności mogą być na bieżąco z najnowszymi wynikami. Pod warunkiem, że inni twórcy prezentują je w ramach baz z otwartym dostępem.
Wady publikacji z otwartym dostępem
O ile czytelnicy otrzymują darmowy dostęp do treści naukowych, o tyle koszty utrzymania baz open access przenosi się na autorów. Warto jednak mieć na uwadze, że otwarte wydawnictwa często pozwalają na częściowe zwolnienie z pewnych opłat. Publikacja w tradycyjnych czasopismach może być pod tym względem zdecydowanie droższym wydatkiem.
Problemem tego modelu naukowe jest częsta działalność tak zwanych predatory journals, a więc wydawnictw drapieżnych. Opierają się one na oszukańczych metodach wyzysku, obiecując szybkie recenzje i sprawniejsze publikacje. Jednocześnie, autorzy narażeni są na utratę pieniędzy i publikowanie w niskiej jakości platformach internetowych. Dlatego tak ważne jest, aby upewnić się, że konkretne wydawnictwo open access jest godne zaufania.
Periodyki open access kontra tradycyjne czasopisma
Periodyki typu open access rewolucjonizują sposób podejścia współczesnej nauki do rozwoju badań. Otwarty dostęp do wiedzy sprawia, że wielu beneficjentówmoże szybciej i wygodniej korzystać z publikowanych tam treści. Co więcej, często tego typu publikowanie oznacza niższe koszty dla naukowców. Jak zatem ma się to wszystko do tradycyjnych czasopism?
W przypadku klasycznego modelu publikacji, zdecydowanie wydłużony jest czas na recenzję i akceptację tekstu naukowego. Tego typu periodyki są stosunkowo bardziej hermetyczne, gdyż sięga po nie ograniczona liczba zainteresowanych czytelników. W porównaniu do publikacji OA, nadrabiają one jednak prestiżem i znaczeniem w świecie nauki.
Porównując otwarty dostęp do tradycyjnych czasopism, pierwsza opcja niesie za sobą kilka zagrożeń. Wynikają one głównie z możliwości trafienia na niskiej jakości wydawnictwa, które za podwyższone opłaty oferują przyspieszenie procesu weryfikacyjnego. Pod tym względem prestiżowe periodyki tradycyjne mają ogromną przewagę, gdyż zapewniają bezpieczeństwo użytkowników.
Oba modele mają swoje mocne strony, które powinny zachęcić młodych, jak również doświadczonych naukowców, do publikacji. Czy na podstawie tych informacji można określić, który kierunek jest lepszy?
Periodyki open access – czy warto w nich publikować?
Możliwość trafiania do szerszego grona odbiorców oraz ich darmowy dostęp do treści to powody, dla których warto przemyśleć publikację w periodykach open access. Wielu autorów artykułów naukowych wybiera jednak tradycyjne czasopisma, opierając się na ich prestiżowym statusie. Dzięki temu wierzą w lepszą metodę budowania swojego naukowego portfolio. Koniec końców, warto decydować się na publikację zarówno w otwartym dostępie, jak i w znanych wydawnictwach.
Idąc tym tropem, warto wspomnieć również o ekskluzywnej opcji „hybrydowej”, jaką można spotkać podczas poszukiwań wydawnictw. Tradycyjne czasopisma nie podważają w żaden sposób znaczenia, jakie mają nowoczesne platformy OA. W związku z tym, coraz częściej dają swoim klientom możliwość obustronnego publikowania.
Mowa tutaj o sytuacji, gdy tradycyjne wydawnictwo pozwala na pokazanie wersji artykułu poprzez ich własny serwis internetowy. Dobrym przykładem może być niezwykle popularne w ostatnich miesiącach repozytorium uniwersyteckie PubMed Central. Do rozwoju tej platformy pozytywnie przyczyniła się też pandemia COVID-19.Naukowcy w dziedzinach związanych z naukami medycznymi i przyrodniczymi chętnie dzielą się tam swoimi wynikami badań. W ten sposób autorzy mogą zapewnić sobie spore zainteresowanie, jakie przekłada się na wzrost cytowania ich pracy.
W ostatecznym rozrachunku, wybór modelu publikacji treści naukowych to kwestia indywidualna każdego autora. Warto mieć na względzie wady i zalety korzystania zarówno z otwartego dostępu, jak i prestiżowych czasopism. Publikacje hybrydowe mogą pod tym względem okazać się ciekawą i nowoczesną alternatywą dla wszystkich twórców tekstów naukowych.