Recenzenci prac naukowych to wysoce wykwalifikowane osoby, od których zależeć może przyszłość naszych artykułów. To oni wystawiają opinię (pozytywną lub negatywną), świadczącą o jakości i dopuszczalności treści do publikacji. Warto poznać ich działalność z bliska i poszukać odpowiedzi na pytanie, kim są recenzenci prac? Jak wygląda ich praca i czy jest trudna w swoim założeniu?
Specyfika recenzji artykułów naukowych
Kiedy autor treści naukowych zakończy prace nad swoim manuskryptem, czeka go jeszcze długa droga, zanim tekst ukaże się w wybranym czasopiśmie. Najważniejszym etapem na drodze do publikacji, jest uzyskanie pozytywnej recenzji. Za krytyczną ocenę przygotowanych treści odpowiadają recenzenci prac naukowych, którym przyjrzymy się w dalszej części poniższego artykułu.
O tym, że recenzje artykułów naukowych znacznie różnią się od recenzji dzieł artystycznych, wszyscy doskonale wiemy. Opinie wydawane przez profesjonalnych recenzentów akademickich żądzą się swoją własną specyfiką. W odróżnieniu od ocen dzieł kultury, recenzje naukowe pisze się jeszcze przed publikacją treści. Recenzenci prac naukowych zajmują się zadaniem, które ma jeden nadrzędny cel.
Jest nim ocena naukowej zawartości tekstu.
Negatywna recenzja może spowodować odrzucenie pracy naukowej. Tryb recenzowania, po jaki najczęściej sięgają współczesne wydawnictwa, to peer review. Warto również zaznaczyć, że autorzy mogą zasięgać rad środowiska akademickiego, udostępniając manuskrypty na specjalnych portalach o otwartym dostępie (pre-print).
Recenzenci prac naukowych – kim są?
Czasopisma mogą współpracować z „własnymi” recenzentami, albo korzystać z pomocy „zewnętrznych” pracowników naukowych. Zdarzają się również sytuacje, gdy wydawnictwo zleca recenzję dwóm niezależnym osobom. Wówczas podkreśla się też dbanie o taki dobór recenzentów, żeby nie miało miejsce podejrzenie o ich stronniczość czy interesowność.
Prawdziwie obiektywna recenzja ma miejsce, gdy recenzenci prac naukowych nie pozostają w stosunkach zawodowych lub personalnych z autorem pracy. Często sięga się po tak zwany proces double-blind review, czyli zasadę podwójnej anonimowości. Innymi słowy, recenzent nie zna nazwiska autora i na opak. Nazwisko recenzenta jest wtedy publikowane wyłącznie w zestawieniu zbiorczym, nie ujawniając, za które teksty był on odpowiedzialny.
Przed podjęciem współpracy z wydawnictwami, recenzenci prac naukowych mogą być proszeni o wypisanie specjalnego formularza współpracy. Oprócz danych osobowych, podają wówczas następujące informacje na temat swojego doświadczenia:
- Stopień naukowy
- Afiliacja
- Dziedzina naukowa
- Dyscyplina naukowa
- Przedmiot badań naukowych
- Dydaktyka
Recenzentami zostają zwykle pracownicy naukowi, często też aktywnie działający na uczelni wyższej. W przypadku peer review, zajmują się oni ocenianiem prac z zakresu dyscypliny, która jest najbliższa ich zainteresowaniom.
Nieco inaczej rzecz wygląda w przypadku otwartych recenzji, gdzie osobami oceniającymi mogą być również studenci czy doktoranci. Jednakże tego typu recenzje wykorzystuje się w celu poprawy jakości jeszcze przed przesłaniem manuskryptu do wydawnictwa.
Recenzenci prac naukowych – na czym polega ich praca?
Redakcje czasopism najczęściej sięgają po recenzentów, kierując się ich wiedzą z zakresu związanego z daną pracą. Decyzja ta zwykle opiera się na doświadczeniu naukowym recenzenta, a więc pod uwagę brane są jego własne publikacje naukowe. Jeżeli tematyka jest zbieżna z konkretną dziedziną, wówczas wydawnictwo zleca pracownikowi naukowemu przygotowanie recenzji.
Często wybór recenzenta opiera się także na jego znajomości aktualnych wyników badań w ramach zakresu poruszanego w pracy. Czasopisma i recenzenci prac naukowych podpisują umowy cywilno-prawne, gdzie określa się szczegółowe wytyczne współpracy. Jednakże w większości przypadków recenzent wykonuje swoją pracę pro bono, nie pobierając wynagrodzenia.
Tego typu działalność akademicka ma wówczas inną zaletę, gdyż świadczy o zaangażowaniu pracownika naukowegow życie środowiska. Mowa chociażby o recenzentach prac licencjackich czy magisterskich, którzy wystawiają opinie z myślą o rozwoju młodych studentów.
Recenzenci prac naukowych otrzymują dostęp do treści manuskryptu dopiero w momencie, gdy zaakceptują zlecenie. Przedtem, wydawnictwo udostępnia jedynie szczątkowe informacje dotyczące dziedziny i tematyki określonej w pracy naukowej.
Przystępując do pracy z tekstem, recenzentowi przyświeca zadanie podjęcia decyzji o przyjęciu lub odrzuceniu manuskryptu. Może też zaopiniować naniesienie poprawek, jakimi kierować się powinien autor artykułu. Czasopisma mogą też chcieć od recenzentów odpowiedzi na pytania typu:
- Czy tytuł pracy jest poprawnie sformułowany i odpowiada treści?
- Czy praca jest napisana starannie i poprawnie stylistycznie?
- Praca ma charakter naukowy?
- Czy praca jest oryginalna i poszerza daną dziedzinę o nową wiedzę?
Warto podkreślić, że recenzenci powinni pracować nad analizami samodzielnie i nie korzystać z opinii innych pracowników naukowych. Zobowiązany jest również powiadomić wydawnictwo o wszelkich nieprawidłowościach, jak chociażby plagiacie części lub całości pracy oraz konfliktu interesów, jeśli był/a bezpośrednio lub pośrednio zaangażowany w tworzenie pracy.
Recenzje naukowe – nie ma się czego bać!
Praca recenzenta może wywoływać u wielu autorów artykułów grozę i przerażenie. Jednakże, poprawnie napisany manuskrypt nie powinien wywoływać żadnych niepożądanych efektów. Pamiętaj, że jeśli chcesz uniknąć odrzucenia manuskryptu, zasięgnij wcześniej porady w zakresie profesjonalnej korekty i redakcji tekstu. Zyskasz nie tylko spokój ducha, ale i wysoką jakość prezentowanych przez siebie treści!