W przypadku publikacji artykułów naukowych ważnym elementem miary udziału autora są tak zwane sloty publikacyjne. Czynnik ten ma ogromne znaczenie przede wszystkim w przypadku publikacji współtworzonych przez wielu badaczy. Ponieważ środowisko akademickie często posługuje się tym pojęciem, warto wyjaśnić, na czym dokładnie polega. Przyjrzymy się znaczeniu slotów, a także sposobowi ich obliczania. Czy cały proces może okazać się bardziej pomocny, a może wręcz przeciwnie?
Czym są sloty publikacyjne?
Slot publikacyjny to nic innego, jak jednostkowy udział danego autora we współtworzeniu publikacji naukowej. Jest to miara istotna w przypadku artykułów opracowanych przez co najmniej dwóch współautorów.
Sloty publikacyjne obliczane są często również w kontekście ustalania limitów osiągnięć naukowych. Gdy mowa jest o liczbie publikacji, chodzi konkretnie o sumę udziałów jednostkowych, za które odpowiadają właśnie sloty.
Jak obliczyć sloty publikacyjne?
Gdy mamy do czynienia z publikacją naukową, gdzie autor jest jeden, wówczas wartość slotu wynosi 1. Złożone obliczenia mają miejsce w przypadku, kiedy w grę wchodzi publikacja wieloautorska, a chcemy wyznaczyć slot dla jednego pracownika naukowego. Wtedy należy zastosować specjalny wzór, który pozwala obliczyć sloty publikacyjne:
Do powyższego wzoru należy dopisać jeszcze jeden, który pozwala obliczyć wartość punktową slotu publikacyjnego:
Przy czym poszczególne elementy obu wzorów oznaczają:
- U – udział jednostkowy (slot publikacyjny) w publikacji naukowej.
- P – wartość przeliczeniową publikacji naukowej w punktach.
- Pc – wartość całkowita publikacji naukowej w punktach
- k – liczbą współautorów publikacji naukowej.
- Pu – wartość punktowa dla udziału jednostkowego w danej dyscyplinie.
Warto również zaznaczyć, iż skorzystać można z wygodnego kalkulatora slotów na stronie www.twojslot.pl. Narzędzie to przydaje się w przypadku obliczania udziału jednostkowego współautorów treści naukowych.
Jakie jest znaczenie slotów publikacyjnych?
Warto zastanowić się, po co właściwie należy obliczać sloty publikacyjne i jakie znaczenie mają one dla środowiska akademickiego. W wielkim skrócie, współudział autorów przekłada się na ewaluację podmiotu (uczelni wyższej) w ramach konkretnej dyscypliny naukowej.
Na podstawie wspomnianych wcześniej wzorów wylicza się udział jednostkowy (U), który ma znaczenie w przypadku przypisywania autorowi slotów publikacyjnych. Proces ten wykonuje się dla konkretnej dyscypliny pojedynczego podmiotu. Gdy mamy do czynienia z publikacją wieloautorską, należy wziąć pod uwagę następujące czynniki, które przekładają się na wartość U:
- Liczba współautorów w ramach konkretnego podmiotu oraz dyscypliny.
- Liczba wszystkich autorów konkretnej publikacji naukowej.
- Wartość całkowita dla konkretnej publikacji naukowej.
Liczba publikacji pracowników naukowych przydaje się podczas ewaluacji przez poszczególne podmioty. Znaczenie slotów dotyczy zatem analizy działalności naukowej badaczy, którzy jednocześnie są autorami lub współautorami prac.
Problematyka slotów publikacyjnych. Gdzie jest haczyk?
Na pierwszy rzut oka, obliczanie slotów wydaje się procesem, który pomóc ma współautorom w określeniu ich udziału w publikacji naukowej. Głębsza analiza tego narzędzia pokazuje jednak, że istnieją pewne formalne ograniczenia. Wynikać mogą one ze zmian w zasadach punktowania publikacji wieloautorskich w czasopismach naukowych.
Ewaluację przeprowadza się w okresach czteroletnich do roku poprzedzającego rok wykonania badania. Bieżąca ewaluacja (2022) obejmuje zatem okres lat 2017-2021. Aby mogła być przeprowadzona, podmiot musi spełniać szereg wymogów formalnych, do których należy:
- Zatrudnienie minimum 12 pracowników prowadzących działalność naukową w ramach konkretnej dyscypliny.
- Zwraca się uwagę na osiągnięcia naukowe wszystkich pracowników prowadzących taką działalność.
- Jeden pracownik może zadeklarować maksymalnie 2 dyscypliny naukowe, w ramach których prowadzi działalność.
- Udział czasu w dyscyplinie oblicza się w zakresach 0,25N, 0,5N, 0,75N oraz 1N.
- Osoby prowadzące działalność naukową zobowiązane są posiadać identyfikator zgodny ze standardami Open Research and Contributor ID (ORCID).
Należy w tym miejscu zaznaczyć, że w programie ewaluacji pracowników naukowych obowiązują następujące ograniczenia:
- Na jednego pracownika prowadzącego działalność naukową przypadać mogą maksymalnie 4 sloty publikacyjne.
- Poszczególne osiągnięcia naukowe można wykazać tylko raz w kontekście konkretnej dyscypliny.
- Bierze się pod uwagę 3N publikacji i monografii w jednej dyscyplinie oraz patenty (0,5N).
We wszystkich powyższych wytycznych N to liczba pracowników wydziału, którzy zajmują się prowadzeniem działalności naukowej. Zalicza się do tej grupy wyłącznie osoby poruszające się w ramach danej dyscypliny.
Kontrowersje ewaluacji nauki w Polsce w roku 2022
Warto również podkreślić, że najbliższą ewaluację zaplanowano na rok bieżący, tj. 2022. Obejmuje ona okres od roku 2017 do 2021. Ministerstwo Edukacji i Nauki stworzyło nowe zasady sprawdzenia jakości systemu szkolnictwa wyższego w Polsce, co spotkało się ze sporą krytyką środowiska akademickiego. Mowa o tak zwanej ustawie 2.0, czyli reformie nauki z 2018 roku.
W ramach nowej ewaluacji podmiotów szkolnictwa wyższego wystawiane będą kategorię ocen A+, A, B+, B oraz C. Otrzymanie jeden z dwóch najniższych not skutkować ma utratą możliwości kształcenia doktorantów, a także nadawania stopni doktorskich. Najwyższe kategorie zarezerwowane są dla podmiotów, jakie wyróżnią się najwyższym poziomem badań naukowych.
Czas pokaże, czy nowy system ewaluacji pomoże polskiej nauce, czy też jej zaszkodzi. Na chwilę obecną trwa ewaluacja rozpoczęta 1 stycznia 2022 roku – po raz pierwszy na nowych zasadach.