Presja, jaką odczuwają naukowcy w kontekście publikacji naukowych, to zjawisko, o którym mówi się coraz głośniej. W środowisku akademickim funkcjonuje koncepcja o nazwie publish or perish. Odzwierciedla ona specyficzny rodzaj nacisku wywieranego na autorów prac naukowych. W niniejszym tekście przyglądamy się temu pojęciu z bliska, a także analizujemy, jakie mogą być jego nie zawsze przyjemne konsekwencje.
Czym jest publish or perish i jakie są jego konsekwencje w świecie nauki?
Podręcznikowa definicja tego zjawiska opisuje sytuacje, jakie kryją się pod obiema nazwami. Zgodnie z tym tokiem myślenia:
- Publish to tworzenie konsekwentnie publikowanych prac, a szczególnie artykułów naukowych.
- Perish to popadnięcie w niełaskę, zapomnienie, lub nawet ryzyko zwolnienia z instytucji akademickiej.
Publikacje naukowe w czasopismach i periodykach stanowią niezwykle istotny trzon działalności naukowców na całym świecie. Bardzo często determinują one wpływ danego pracownika na społeczność naukową, biorąc pod uwagę różnego rodzaju wskaźniki, jak chociażby H-index. Od tej aktywności w wielu przypadkach zależeć może dalsza kariera naukowa, dlatego też podkreśla się znaczenie publikacji tekstów naukowych.
Publish or perish dotyczy zatem swoistej presji, jaką środowisko akademickie wywołuje na poszczególnych jego przedstawicielach. Naukowiec może odczuwać nacisk związany z koniecznością stałej pracy nad kolejnymi publikacjami naukowymi. W przeciwnym wypadku obawia się bowiem negatywnych konsekwencji wynikających z braku aktywności akademickiej.
Warto również podkreślić, że w świecie naukowym często spotykane jest pojęcie konkurencyjności. Aby pozostać na czele stawki, nawet najbardziej doceniani pracownicy muszą kontynuować rozwój własnej działalności. A przynajmniej takie mają odczucia, które wynikają z tej ideologii.
Wpływ Internetu na presję akademicką
Wzrost znaczenia Internetu na całym świecie ma również ogromny wpływ na środowisko naukowe. Dotyczy to przede wszystkim elektronicznych sposobów rozpowszechniania artykułów naukowych. Badacze coraz chętniej dzielą się wynikami swoich badań przy pomocy internetowych czasopism, m.in. open access.
Rozwój Internetu ma ogromne zalety, ale warto skupić się też na nieco słabszych jego stronach. Stale rozwijająca się liczba czasopism internetowych sprawia, że rośnie też niezdrowa presja publikacyjna.
Świat akademicki przestał być zamknięty, zaś aktywne uczestnictwo w szerokim wachlarzu projektów badawczych jest dziś naturalnym działaniem. Niestety, rozwój wzmaga też wymagania poszczególnych czasopism i periodyków. Są one w dużej mierze odpowiedzialne za umocnienie się zjawiska publish or perish.
Zaostrzone oczekiwania redakcji sprawiają, że warto dołożyć wszelkich starań, aby manuskrypty były jak najlepszej jakości. Żeby zwiększyć swoje szanse na skuteczną publikację, warto zadbać o odpowiednią korektę i redagowanie treści. Jednocześnie, trzeba być świadomym konsekwencji, jakie niesie za sobą nacisk na częste i szybkie publikowanie.
Jakie są konsekwencje zjawiska publish or perish?
Można powiedzieć, że publish or perish przyczynia się do wzmocnienia zjawiska „wyścigu szczurów” pośród przedstawicieli społeczności akademickiej. Nacisk na naukowców sprawia, że publikują oni coraz więcej artykułów. Z drugiej strony, ich jakość nie pokrywa się z ilością, przez co cierpi cały świat naukowy.
Wśród negatywnych konsekwencji pojęcia publish or perish warto podkreślić:
- Spadek jakości prac naukowych. Żeby tylko coś pisać i publikować, badacze sięgają po niskiej wartości tematy. Co gorsza, tworzą również niepełne artykuły, w których poruszają tylko fragment otrzymanych wyników badań. Zamiast jednej jakościowej publikacji, rozbijają swój temat na kilka pomniejszych, żeby stworzyć kilka tekstów „w cenie” jednego.
- Wzrost liczby nieuczciwych praktyk. Nacisk na badaczy sprawia, że sięgają oni po nieczyste zagrywki, próbując iść na skróty. Mogą one dotyczyć wielokrotnego wykorzystania tych samych wyników badań dla kilku konsekutywnych publikacji. W skrajnych przypadkach mamy do czynienia z fabrykacją wyników, co nie ma nic wspólnego z uczciwością naukową.
- Wypalenie zawodowe. Nie oszukujmy się – jesteśmy tylko ludźmi i mamy swoje ograniczenia. Nie tylko fizyczne, ale również psychologiczne. Dlatego też wielu naukowców nie wytrzymuje stresu związanego ze zjawiskiem publish or perish. Rezygnują oni z dalszej pracy naukowej na rzecz rozwoju kariery w zupełnie innym kierunku.
Jak widać, publish or perish może być wyjątkowo niebezpieczne zarówno dla środowiska akademickiego jako całości, ale również poszczególnych jego przedstawicieli. Niezdrowe ciśnienie wywołane swoistym psychologicznym szantażem publikacyjnym to poważny problem. Tym bardziej, że w pracy naukowej powinna się liczyć przede wszystkim wysoka jakość, a nie „napompowana” liczba publikacji.
Czy jest jakieś wyjście z sytuacji?
Współczesne środowisko naukowe lubi oceniać efektywność pracowników dzięki różnym wskaźnikom. Oprócz publish or perish, można spotkać się z następującymi pojęciami:
- Be cited or suffer – zjawisko dotyczy nacisku na liczbę cytowań.
- Be visible or vanish – pojęcie związane z widocznością pracy naukowej autora w wyszukiwarkach i platformach internetowych.
Czy którykolwiek rodzaj nacisku ma pozytywne konsekwencje dla rozwoju nauki na świecie? Wydaje się, że nie do końca. Trzeba jednak pamiętać, że dzisiejsze środowisko akademickie znacznie różni się od tego sprzed doby Internetu. Pozostaje nam mieć nadzieję, że sytuacja z naciskiem na liczbę publikacji wkrótce się zmieni, a wyniki badań znów charakteryzować się będą wysoką jakością.
Bibliografia:
https://idioms.thefreedictionary.com/publish+or+perish
https://academia.stackexchange.com/questions/9173/what-does-publish-or-perish-really-mean
https://www.servicescape.com/blog/is-publish-or-perish-still-relevant