Pisanie to niezwykła sztuka dobierania wyrazów spośród ich tysięcy tak, aby w najlepszy możliwy sposób przekazać daną treść. Z językoznawczego punktu widzenia, nadawca wypowiedzi koduje swój komunikat, by trafił do określonego odbiorcy. Nie inaczej rzecz ma się w przypadku szeroko pojmowanych tekstów naukowych. Powstaje jednak pytanie, czy nadawca tworzący teksty naukowe powinien używać tego samego kodu, co przy literaturze książkowej? Jak kreatywność i stylistyka odnoszą się do przejrzystości czy łatwości zrozumienia?
Teksty naukowe – czym właściwie są?
Jak odróżnić teksty naukowe od innych form wypowiedzi w gąszczu informacyjnym, który otacza nas każdego dnia? Okazuje się, że tradycyjnie pojmowany tekst naukowy rozumiemy jako poruszanie tematu naukowego w przystępny sposób. Zadaniem komunikatu płynącego z takiej twórczości jest łatwiejsze zrozumienie przez konkretne grono odbiorców.
W efekcie powstaje tekst popularnonaukowy, który porusza treści naukowe, a wcale nie musi być autorstwa naukowca. Wysokiej jakości, a jednocześnie przystępny tekst naukowy tego typu powinien:
- Wyjaśniać dane zagadnienie w pełni, również czerpiąc z terminologii naukowej.
- Być zrozumiały dla różnych grup odbiorców, by nie powodować komplikacji.
- Podawać argumenty lub referencje, które mają odzwierciedlenie w rzeczywistości.
Autorom tekstów naukowych powinien przyświecać nadrzędny cel kreacji idealnej syntezy wiedzy oraz komunikatywności. Naukowy styl wypowiedzi rządzi się swoimi prawami, które niektórzy mogą naginać, angażując w swoją twórczość styl literacki.
Teksty naukowe pisane jak literatura książkowa?
Nie jest łatwo zdefiniować styl wypowiedzi, jakim rządzi się literatura książkowa (literatura piękna), gdyż nie ma jednych odgórnie narzuconych ram. Literaci chętnie i często naginają wszelkie zasady stylistyki, gramatyki czy składni, by stworzyć unikatowe dzieło. Trzeba natomiast podkreślić, że literatura piękna może (a nawet powinna) sobie na to pozwolić, lecz czy to samo powiedzieć można o tekstach naukowych?
Wystarczy porównać kilka pozycji książkowych, które ukazały się w tym samym roku. Za przykład posłużą nam opublikowane w 1883 roku Tako rzecze Zaratustra Fryderyka Nietzschego, Pinokio Carlo Collodi’ego oraz Matka królówJózefa Ignacego Kraszewskiego.
Jakże różne są dwie przywołane powieści, klasyki literatury pięknej, a więc dzieła Nietzschego i Collodi’ego. Pierwsza oparta na stylu, który przełamywał ówczesne bariery, druga zaś, łatwa, przyjemna i skierowana do młodszego audytorium. Pozycja Kraszewskiego z kolei ma znamiona tekstu naukowego, lecz sięga po styl powieści historycznej.
Przykład ten, a także setki, tysiące innych pozycji pokazują, że teksty naukowe mogą być pisane jak literatura piękna. W końcu dzieło polskiego twórcy to biografia, a zatem tekst naukowy sensu stricto. Zamiast opierać się na stylistyce naukowej, autor wybrał konwencję powieści historycznej, która prezentuje mariaż obu kierunków. Komunikat nadawcy nie jest zatem zawoalowany, lecz dostępny dla każdego zainteresowanego tematyką odbiorcy.
Co jest ważniejsze w tekstach naukowych – przejrzystość czy kreatywność?
Teksty naukowe to niezwykle szerokie pojęcie, w którym „zaszufladkować” można szereg różnych kierunków pisarskich. Tekst naukowy poruszający tematy techniczne będzie różnił się od tego, który dotyczy chociażby tematyki filologicznej. Wszystko przez nagromadzenie specyficznych pojęć, jakie charakterystyczne są dla danego kontekstu. Wówczas komunikat staje się bardziej czytelny wyłącznie dla nadawcy i odbiorcy tekstu.
Pisząc teksty naukowe dla szerszego grona docelowego można jednak skupić się na ujednoliceniu stylu tak, by był on bardziej zrozumiały. Celując w przejrzystość swojej twórczości można stracić nieco na kreatywności, choć ważne jest, by rozgraniczyć te dwa filary pisarstwa. Należy też na wstępie określić, czy tekst ma być de facto naukowy, a może popularnonaukowy.
Publikacja popularnonaukowa ma bowiem na celu rozpowszechnianie wiedzy z konkretnego zakresu w sposób bardziej przejrzysty i przystępny. Zwykle nie jest „naszpikowana” skomplikowanymi pojęciami, by również niespecjaliści w danej dziedzinie mogli korzystać z jej dóbr. Powstałe w ten sposób teksty popularnonaukowe dają pierwszeństwo klarowności i czytelności zakodowanego komunikatu.
Kiedy jednak odbiorcą publikacji ma być przedstawiciel tej samej grupy, którą reprezentuje autor, wówczas lepiej sięgnąć po tekst naukowy.
Teksty naukowe – jak pisać?
Chcąc pisać teksty naukowe, należy skupić się na kilku istotnych filarach, które pomogą uszeregować dalszą pracę. Tego rodzaju twórczość wymaga zaangażowania ze strony autora, który powinien odseparować się od potocznego i publicystycznego stylu wypowiedzi. Teksty naukowe należy tworzyć tak, by zadbać o:
- Stylistykę – opierając się na specjalistycznym słownictwie typowym dla poruszanej dziedziny.
- Obiektywność – o ile to możliwe, nie powinno się popadać w subiektywizm i dzielić się swoimi opiniami na dany temat.
- Klarowność – komunikat oraz idąca z nim w parze wiedza powinny docierać do odbiorcy w sposób zrozumiały i przejrzysty.
- Formalność – struktura tekstu naukowego powinna zawierać sformalizowane elementy, w tym również przypisy, komentarze, bibliografię, etc.
Teksty naukowe, czyli artykuły, raporty, monografie, podręczniki, rozprawy i nie tylko. Taka twórczość wymaga zdecydowanie więcej pracy, a często również pomocy profesjonalnych usług redaktorskich i korektorskich. Przestrzegając zasad gramatycznych i stylistycznych można jednak sprawić, że nasze teksty naukowe staną się wyjątkowymi próbkami twórczości.