Pisanie artykułu naukowego to proces niezwykle złożony, a nierzadko też czasochłonny. Jednym z kluczowych elementów, jaki decyduje o powodzeniu w publikacji tekstu, jest recenzja. Dziś przyglądamy się różnicom pomiędzy recenzjami w modelu open access i peer review. Który wybór jest lepszy i czy w jakikolwiek sposób wpływa na ostateczną jakość publikacji w czasopiśmie naukowym?
Jak działa recenzja peer review?
Recenzja typu peer review oznacza, że oceną treści artykułu naukowego zajmuje się inny naukowiec. Określa się go mianem peer’a, a więc osoby, która w świecie publikacji jest na równi z autorem tekstu. Jego zadaniem jest analiza treści pod kątem jakości badań oraz zgodności ze standardami redakcyjnymi czasopisma.
Po peer review sięga się jeszcze przed oficjalną publikacją w periodyku naukowym, a często jest to konieczny wymóg stawiany przez redaktorów danego czasopisma. Najczęściej artykuły w ramach danej dziedziny trafiają do innych ekspertów, którzy zajmują się podobną tematyką. Dzięki temu autor tekstu ma większą pewność, że jego pracy przygląda się ekspert, który w głównej mierze bada tekst pod kątem rzetelności i znaczenia dla środowiska naukowego.
Więcej szczegółów dotyczących recenzji peer review opisaliśmy w tym miejscu.
Na czym polega recenzja open access?
Oprócz profesjonalnych recenzji peer review, naukowcy mogą się również posiłkować otwartymi recenzjami open access (OA). Co ciekawe, korzystanie z takiej opcji może okazać się przydatne również przy tworzeniu treści dla tradycyjnych czasopism. Otwarte recenzje nie muszą zawsze wiązać się z publikacją w żurnalach open access.
Recenzja tego typu może polegać na pokazaniu swojej pracy naukowej szerszej społeczności zaangażowanych przedstawicieli świata nauki. Wśród nich są nie tylko osoby zajmujące się na co dzień recenzowaniem treści. Zazwyczaj społeczność open access tworzą inni autorzy, studenci, doktoranci, a także osoby zainteresowane pogłębianiem wiedzy w danym zakresie tematycznym.
Opublikowanie tekstu do otwartej recenzji powoduje, że mają do niego dostęp zainteresowani użytkownicy. Zważając na ich częste związki z konkretną tematyką, można powiedzieć, że mamy tutaj do czynienia z formą open peer review. Różnica polega jednak na tym, iż po otwarte recenzje sięga się przed przesłaniem artykułu do eksperckiej peer review.
Autor, który sięga po otwartą recenzję, oczekuje od społeczności akademickiej informacji zwrotnej odnośnie modyfikacji tekstu. W szczególności, wskazówki i rady dotyczyć mogą braku przejrzystości, niespójności, a także błędów rzeczowych. Warto dodać, że wielu niedociągnięć można uniknąć, decydując się na pomoc profesjonalnej korekty oraz redakcji tekstu. Dzięki temu autorzy zyskują przewagę w postaci eksperckich poprawek w zakresie błędów ortograficznych, gramatycznych, stylistycznych i nie tylko.
Recenzje peer review i open access – z których lepiej korzystać?
Cała idea publikacji open access opiera się na otwartym dostępie w Internecie. W związku z tym, łatwo i szybko można przesłać swoje treści także do recenzji na platformie OA. Wszelka wymiana poglądów, dyskusje i komentarze do tekstu również mają miejsce online. Sporą zaletą utrzymywania kontaktów ze środowiskiem open jest możliwość otrzymania opinii od wielu użytkowników jednocześnie.
Autorzy treści naukowych, którzy opierają się na recenzjach open peer mogą zyskiwać sporą przewagę nad innymi naukowcami. Dzieje się tak, gdyż na podstawie uzyskanych opinii i wytycznych, mają możliwość edytować oraz dostosować treści przed przesłaniem do oficjalnej recenzji. Bez niej nie obędzie się, nawet gdy autor zamierza dokonać ostatecznej publikacji w czasopiśmie o otwartym dostępie w Internecie.
Należy też zwrócić uwagę na istotne aspekty pandemii COVID-19, która ma ogromny wpływ na środowisko akademickie. Zwolennicy otwartych recenzji uważają, że przyspieszają one proces weryfikacji, zwiększając transparentność recenzowania. Ma to istotne znaczenie szczególnie w przypadku tekstów medycznych, których sprawniejsza publikacja korzystnie wpływa na rozwój nauki.
Natomiast recenzje peer review to element pracy naukowej, którego zwykle nie da się pominąć. Większość czasopism wymaga od autorów, żeby ich teksty poddane były analizie przez profesjonalnego recenzenta. Gdyby nie recenzenci, potencjalnie fałszywe treści mogłyby podlegać dystrybucji, rodząc niepotrzebne konflikty.
Negatywna recenzja przyczynia się do odrzucenia artykułu przed jego publikacją. Nie powinno zatem nikogo dziwić, że autorzy chętnie sięgają po opinie swoich akademickich peerów. W ten sposób szukają możliwości, by zwiększyć prawdopodobieństwo przyjęcia artykułu przez redakcję czasopisma.
Recenzje open access i peer review – werdykt
Praca naukowca nad artykułem nie kończy się wraz z postawieniem ostatniej kropki. Skomplikowany proces recenzencki to tak naprawdę równie ważny, o ile nie ważniejszy, element układanki. Nadrzędnym zadaniem recenzji open access i peer review jest wysoka jakość tekstu końcowego.
Warto jednak zacząć od profesjonalnej redakcji tekstu, by uniknąć nieporozumień językowych. Następnie, zarówno peer review, jak i open peer review wpływać będą już na klasę publikowanych treści. Oba wybory mają swoje mocne strony, dlatego też opłaca się zaufać krytycznemu spojrzeniu innych pracowników naukowych.
Bibliografia:
https://en.wikipedia.org/wiki/Open_peer_review#Advantages_and_disadvantages
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8179078/
https://www.igi-global.com/newsroom/archive/peer-review-open-access/3436/
https://www.servicescape.com/blog/open-access-vs-traditional-journals-pros-and-cons
https://library.sdsu.edu/reference/news/what-does-peer-review-mean